سیر تحول در روزه

ترجمه ای که از روزه شده هیچ سنخیتی با اصل معنای آن ندارد, این کلمه برگردانده شده ی کلمه ی عربی صوم است که خود ریشه ی عبری دارد , صوم در زبان عربی به معنی ترک خوردن , نوشیدن , ازدواج , سخن گفتن , گردش و نگاه به چیزهای زیبا نکردن به نظر میرسد که اصل روزه از دین یهود وارد اسلام شده ।
قوم يهود غالباً در موقعي که مي‌خواستند اظهار ناتوانی در حضور یهو نمايند روزه میگرفتند تا ضمن اعتراف به گناه , به واسطه روزه و توبه , رضایت یهو (خدای یهودیان) را جلب نمائند . تورات تاکيد دارد که روزه هدف نيست بلکه وسيله‌اي است که از طريق آن انسان قادر است از گناهاني که مرتکب شده است اظهار ندامت نماید .
از دید قرآن هنگامیکه مریم عیسی را زائید الله به او گفته که تو میتوانی بخوری و بنوشی و به آنها نگاه کنی ولی هنگامیکه وارد شهر شدی به مردم بگو (با زبان اشاره ) که من امروز روزه هستم و با مردم صحبت نکن؛
فَكُلِي وَاشْرَبِي وَقَرِّي عَيْنًا فَإِمَّا تَرَيِنَّ مِنَ الْبَشَرِ أَحَدًا فَقُولِي إِنِّي نَذَرْتُ لِلرَّحْمَنِ صَوْمًا فَلَنْ أُكَلِّمَ الْيَوْمَ إِنسِيًّا (مریم/26) و بخور و بنوش و ديده روشن دار پس اگر كسى از آدميان را ديدى بگوى من براى الله رحمان روزه نذر كرده‏ام و امروز مطلقا با انسانى سخن نخواهم گفت.

این آیه نشان میدهد که گمان قرآن از روزه ی ادیان پیش از مسیح عدم تکلم است।
سوره ی مریم در مکه بیان شده و هنوز پیامبر اسلام واجب بودن روزه را اعلام نکرده بود. تا اینکه پیامبر اسلام وارد مدینه شد و در آنجا اولا اطلاعاتش از روزه ی یهودیان کامل شد و ثانیا میخواست با تغییراتی , آنرا حکمی جدید بنامد که از یهودیان اقتباس نشده, زیرا از یک سو او میگفت که تورات تحریف شده و از سوئی دیگر به مسلمانان توصیه میکرد که بر خلاف یهودیان عمل نمایند؛
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ (بقره/183) اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد روزه بر شما مقرر شده است همان گونه كه بر كسانى كه پيش از شما (بودند)مقرر شده بود باشد كه پرهيزگارى كنيد.

اما هنگامیکه دستور روزه را اعلام نمود مردم را مختار گذاشت که اگر روزه نمی گیرند به جایش فدیه بدهند؛
أَيَّامًا مَّعْدُودَاتٍ فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ فَمَن تَطَوَّعَ خَيْرًا فَهُوَ خَيْرٌ لَّهُ وَأَن تَصُومُواْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ (بقره/184) [روزه در] روزهاى معدودى [بر شما مقرر شده است] [ولى] هر كس از شما بيمار يا در سفر باشد [به همان شماره] تعدادى از روزهاى ديگر را روزه بگیرد و بر كسانى که روزه برایشان سخت است كفاره‏اى است كه خوراك دادن به بينوايى است و اگر بیشتر از مقدار معین فدیه دادید به نیکی نزدیکتر است اما اگر روزه بگیرید برای شما بهتر است .

پس این استثنا شامل کسانی بود که دارای مال بودند و نمی خواستند روزه بگیرند , البته فکر خوبی بود زیرا فقرا هم به نان و نوا میرسیدند, اما پیامبر اسلام بعد از آگاهی بیشتر از یهود متوجه شد که در این دین استثنا وجود ندارد این بود که حکم این آیه را نسخ نمود و اعلام کرد که همه باید روزه بگیرند و استتثنا ,که اختیار بین فدیه دادن و روزه گرفتن بود را حذف نمود؛
شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِيَ أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَمَن كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلاَ يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُواْ الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُواْ اللّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ (بقره/185) ماه رمضان است كه در آن قرآن فرو فرستاده شده است كه مردم را راهنما و دلايل آشكار هدايت و تشخيص حق از باطل است پس هر كس از شما اين ماه را درك كند بايد آن را روزه بدارد و كسى كه بيمار يا در سفر است تعدادى از روزهاى ديگر (را روزه دارد) الله براى شما آسانى مى‏خواهد و براى شما دشوارى نمى‏خواهد تا شماره را تكميل كنيد و الله را به پاس آنكه رهنمونيتان كرده است به بزرگى بستاييد و باشد كه شكرگزارى كنيد.

در دین یهود در ایام روزه نزدیکی جنسی حرام بود حتی در شب , پیامبر اسلام نیز در ابتدا این دستور را اعلام نمود, اما بعد اعلام کرد که الان خدا دانست که شما به نفس خویش خیانت میکنید و به جای شما توبه نمود و گناهان شما را بخشید و آنها این اجازه را داد که در شبهای ماه رمضان ارتباط جنسی داشته باشند؛
أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيَامِ الرَّفَثُ إِلَى نِسَآئِكُمْ هُنَّ لِبَاسٌ لَّكُمْ وَأَنتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ عَلِمَ اللّهُ أَنَّكُمْ كُنتُمْ تَخْتانُونَ أَنفُسَكُمْ فَتَابَ عَلَيْكُمْ وَعَفَا عَنكُمْ فَالآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَابْتَغُواْ مَا كَتَبَ اللّهُ لَكُمْ وَكُلُواْ وَاشْرَبُواْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّواْ الصِّيَامَ إِلَى الَّليْلِ وَلاَ تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنتُمْ عَاكِفُونَ فِي الْمَسَاجِدِ تِلْكَ حُدُودُ اللّهِ فَلاَ تَقْرَبُوهَا كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللّهُ آيَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ (بقره/187) در شبهاى روزه همخوابگى با زنانتان بر شما حلال گرديده است آنان براى شما لباسى هستند و شما براى آنان لباسى هستيد خدا مى‏دانست كه شما با خودتان ناراستى مى‏كرديد پس به جای شما توبه نمود و آنرا پذيرفت و از شما درگذشت پس اكنون با آنان همخوابگى كنيد و آنچه را الله براى شما مقرر داشته طلب كنيد (رابطه ی جنسی) و بخوريد و بياشاميد تا رشته سپيد بامداد از رشته سياه بر شما نمودار شود (قبل از اذان صبح) سپس روزه را تا شب به اتمام رسانيد و در حالى كه در مساجد معتكف هستيد [با زنان در هنگام روزه داری] درنياميزيد اين است‏حدود احكام الهى پس بدان نزديك نشويد اين گونه الله آيات خود را براى مردم بيان مى‏كند تا پرهیزگاری نمائید.

در این آیه نیز اعتکاف در مسجد از صبح تا شب واجب است البته حکمی مستقیم در نسخ این دستور در قرآن یافت نمیشود این حکم را خود مسلمانان و به مرور زمان حذف نمودند .
لذا همانگونه که بیان شد احکام روزه به تدریج تغییر نمود و این تغییرات بعد از وفات پیامبر اسلام نیز ادامه داشت.

برای برسی بیشتر اسلام اینجا را کلیک نمائید।