قرآن در مورد رعد بیان مینماید که این صدا در واقع صدای ستایش و سپاسگزاری رعد از الله است و فرشتگان با شنیدن این صدا از ترسش به تسبیح الله مشغول میشوند، یعنی رعد به همراه سایر فرشتگان به تسبیح الله مشغول میشوند:
وَيُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَالْمَلاَئِكَةُ مِنْ خِيفَتِهِ وَيُرْسِلُ الصَّوَاعِقَ فَيُصِيبُ بِهَا مَن يَشَاءُ وَهُمْ يُجَادِلُونَ فِي اللّهِ وَهُوَ شَدِيدُ الْمِحَالِ (رعد/13) رعد به حمد او و فرشتگان از ترسش تسبيح مىگويند و صاعقهها فرستاده میشوند تا با آنها هر كه را (الله) بخواهد مورد اصابت قرار دهد در حالى كه آنان در بارهی الله مجادله مىكنند و او بسیار سختگیر است.
آیهی پیش از این آیه در مورد برق سخن به میان میآورد:
هُوَ الَّذِي يُرِيكُمُ الْبَرْقَ خَوْفًا وَطَمَعًا وَيُنْشِئُ السَّحَابَ الثِّقَالَ (رعد/12) او کسی است كه برق را براى ترس و اميد به شما نشان میدهد و ابرهاى سنگین را آشکار میسازد.
در مورد فهم این دو آیه و منظور محمد از گفتههایش بهتر است به تفسیرهائی مراجعه نمائیم که پیش از اینکه دلیل رعد برق کشف شود، نوشته شدهاند؛ در این مورد هم تفسیرهای شیعه و هم سنی به چنان خرافاتی برخورد میکنیم که باعث خندهی هر اهل دانشی میگردد:
فیض کاشانی از مفسرین شیعه و متوفای 1090 هجری قمری در تفسیر آیه از قول محمد میگوید که "از پیامبر در مورد رعد پرسیده شد پس پاسخ داد: رعد فرشتهی موکل ابرهاست و گرزی از آتش در دست دارد که ابرها را به سوی مکان مورد نظر هدایت میکند(1)؛ وی همچنین میگوید رعد صدای فرشتهای است بزرگتر از مگس و کوچکتر از زنبور.(تفسیر الصافی فیص کاشانی / جلد 3 /صفحهی 61)(2).
همین حدیث را نیز حر عاملی بیان میکند که رعد صدای فرشتهای است بزرگتر از مگس و کوچکتر از زنبور و اگر کسی بخواهد این صدا را بشنود باید بگوید پاک و منزه است کسی که رعد با ستایشش و فرشتگان هم از ترسش او را تسبیح میکنند(وسائل الشیعه/کتاب الصلا/باب صلاه الاستسقاء (وسائل الشیعه (الاسلامیه) /حر عاملی/ جلد 5/ صفحه 167) ). و در (من لایحضره الفقیه / شیخ صدوق / جلد 1 / صفحه 526)(3)
همین موضوع را ترمذی سنی در تفسیر همین آیه و نسائی در الکبری جلد 5 صفحه 336 نیز بیان مینماید و شیخ آلبانی در صحیح الجامع حدیث شماره 3553 آن را صحیح میداند:
یهودیان نزد پیامبر رسیدند و گفتند: ای ابا القاسم، ما را از رعد آگاه کن و آن چیست؟ پیامبر گفت: رعد فرشتهای از فرشتگان موکل ابرهاست، گرزی از آتش دارد که ابرها را به جائی که بخواهد هدایت میکند، پس (یهودیان) گفتند: این صدائی که میشنویم صدای چیست؟ پیامبر گفت: نالهی ابر است هنگامی که ناله میکند تا اینکه برسند به جائی که دستور داده شده، گفتند: راست گفتی(4). (سنن ترمذی/کتاب تفسیر قرآن باب سورهی رعد). علامه مجلسی همین حدیث را با اندکی تفاوت نقل میکند و البته در ادامه میگوید که این صدا صدای تسبیح کردن الله از سوی رعد است(5).
در احادیث بالا منظور از گرز آتشین همان برق است.
مجلسی همچنین در بحار الانوار به نقل از تفسیر عیاشی از قول امام صادق میگوید: ابو بصیر گفت از او (امام صادق) پرسیدم که رعد چیست؟ گفت: همانا او(رعد) مانند مردی است شتری را میراند و فریاد میزند "های های" یا مانند این. و گفتم برق چیست؟ به من گفت: آن گرز فرشتهای است که ابرها را میزند و به مکانی که الله خواسته باران ببارد هدایتشان میکند(6). (بحارالانوار جلد 56/صفحهی 379). همین حدیث را عیاشی در تفسیر آیهی بالا از امام صادق نقل میکند(7) و از قول شیخ طبرسی که از مفسرین به نام شیعه و متوفای سال 548 هجری قمری میگوید: تسبیح کردن رعد دلیلی بر پاک بودن الله تعالی و واجب شدن اطاعت از اوست و گفته شده همانا رعد فرشتهای است که ابرها را هدایت میکند و با صدایش آنها را به ناله میکشاند؛ و او پروردگارش را تسبیح میکند و روایت شده از پیامبر که اگر بندگانم از من پیروی کنند شب را باران بر آنها میبارانم و روز را خورشید به آنها مینمایانم و صدای رعد را به گوششان نمیرسانم و پیامبر هنگامیکه صدای رعد را میشنید میگفت: پاک است کسی که رعد برای ستایش او را تسبیح میکند(8).(بحار الانوار جلد 56/ صفحه 356)
هچنین در مجمع البیان شیخ طبرسی از قول امام باقر نقل شده که صاعقهها مسلمانی که ذکر الله را بگوید مورد اصابت قرار نمیدهد(9). مجمع البیان/جلد5/صفحه 283)
وَيُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَالْمَلاَئِكَةُ مِنْ خِيفَتِهِ وَيُرْسِلُ الصَّوَاعِقَ فَيُصِيبُ بِهَا مَن يَشَاءُ وَهُمْ يُجَادِلُونَ فِي اللّهِ وَهُوَ شَدِيدُ الْمِحَالِ (رعد/13) رعد به حمد او و فرشتگان از ترسش تسبيح مىگويند و صاعقهها فرستاده میشوند تا با آنها هر كه را (الله) بخواهد مورد اصابت قرار دهد در حالى كه آنان در بارهی الله مجادله مىكنند و او بسیار سختگیر است.
آیهی پیش از این آیه در مورد برق سخن به میان میآورد:
هُوَ الَّذِي يُرِيكُمُ الْبَرْقَ خَوْفًا وَطَمَعًا وَيُنْشِئُ السَّحَابَ الثِّقَالَ (رعد/12) او کسی است كه برق را براى ترس و اميد به شما نشان میدهد و ابرهاى سنگین را آشکار میسازد.
در مورد فهم این دو آیه و منظور محمد از گفتههایش بهتر است به تفسیرهائی مراجعه نمائیم که پیش از اینکه دلیل رعد برق کشف شود، نوشته شدهاند؛ در این مورد هم تفسیرهای شیعه و هم سنی به چنان خرافاتی برخورد میکنیم که باعث خندهی هر اهل دانشی میگردد:
فیض کاشانی از مفسرین شیعه و متوفای 1090 هجری قمری در تفسیر آیه از قول محمد میگوید که "از پیامبر در مورد رعد پرسیده شد پس پاسخ داد: رعد فرشتهی موکل ابرهاست و گرزی از آتش در دست دارد که ابرها را به سوی مکان مورد نظر هدایت میکند(1)؛ وی همچنین میگوید رعد صدای فرشتهای است بزرگتر از مگس و کوچکتر از زنبور.(تفسیر الصافی فیص کاشانی / جلد 3 /صفحهی 61)(2).
همین حدیث را نیز حر عاملی بیان میکند که رعد صدای فرشتهای است بزرگتر از مگس و کوچکتر از زنبور و اگر کسی بخواهد این صدا را بشنود باید بگوید پاک و منزه است کسی که رعد با ستایشش و فرشتگان هم از ترسش او را تسبیح میکنند(وسائل الشیعه/کتاب الصلا/باب صلاه الاستسقاء (وسائل الشیعه (الاسلامیه) /حر عاملی/ جلد 5/ صفحه 167) ). و در (من لایحضره الفقیه / شیخ صدوق / جلد 1 / صفحه 526)(3)
همین موضوع را ترمذی سنی در تفسیر همین آیه و نسائی در الکبری جلد 5 صفحه 336 نیز بیان مینماید و شیخ آلبانی در صحیح الجامع حدیث شماره 3553 آن را صحیح میداند:
یهودیان نزد پیامبر رسیدند و گفتند: ای ابا القاسم، ما را از رعد آگاه کن و آن چیست؟ پیامبر گفت: رعد فرشتهای از فرشتگان موکل ابرهاست، گرزی از آتش دارد که ابرها را به جائی که بخواهد هدایت میکند، پس (یهودیان) گفتند: این صدائی که میشنویم صدای چیست؟ پیامبر گفت: نالهی ابر است هنگامی که ناله میکند تا اینکه برسند به جائی که دستور داده شده، گفتند: راست گفتی(4). (سنن ترمذی/کتاب تفسیر قرآن باب سورهی رعد). علامه مجلسی همین حدیث را با اندکی تفاوت نقل میکند و البته در ادامه میگوید که این صدا صدای تسبیح کردن الله از سوی رعد است(5).
در احادیث بالا منظور از گرز آتشین همان برق است.
مجلسی همچنین در بحار الانوار به نقل از تفسیر عیاشی از قول امام صادق میگوید: ابو بصیر گفت از او (امام صادق) پرسیدم که رعد چیست؟ گفت: همانا او(رعد) مانند مردی است شتری را میراند و فریاد میزند "های های" یا مانند این. و گفتم برق چیست؟ به من گفت: آن گرز فرشتهای است که ابرها را میزند و به مکانی که الله خواسته باران ببارد هدایتشان میکند(6). (بحارالانوار جلد 56/صفحهی 379). همین حدیث را عیاشی در تفسیر آیهی بالا از امام صادق نقل میکند(7) و از قول شیخ طبرسی که از مفسرین به نام شیعه و متوفای سال 548 هجری قمری میگوید: تسبیح کردن رعد دلیلی بر پاک بودن الله تعالی و واجب شدن اطاعت از اوست و گفته شده همانا رعد فرشتهای است که ابرها را هدایت میکند و با صدایش آنها را به ناله میکشاند؛ و او پروردگارش را تسبیح میکند و روایت شده از پیامبر که اگر بندگانم از من پیروی کنند شب را باران بر آنها میبارانم و روز را خورشید به آنها مینمایانم و صدای رعد را به گوششان نمیرسانم و پیامبر هنگامیکه صدای رعد را میشنید میگفت: پاک است کسی که رعد برای ستایش او را تسبیح میکند(8).(بحار الانوار جلد 56/ صفحه 356)
هچنین در مجمع البیان شیخ طبرسی از قول امام باقر نقل شده که صاعقهها مسلمانی که ذکر الله را بگوید مورد اصابت قرار نمیدهد(9). مجمع البیان/جلد5/صفحه 283)
البته احادیث هم شیعه و هم اهل سنت در این مرد بسیار زیاد است و از جمله مواردی است که هر دو فرقه بر آن اتفاق نظر دارند؛ به نظر میرسد هدف از این آیه ترسانیدن مردم از الله و وادار کردن آنان به تسبیح و تکریم این خدا باشد چیزی که مانع از نزول بلای برخورد صاعقه میشود، قرآن در آیهی پیش از این دو آیه نیز در مورد قضای حتمی الله سخن میگوید و تأکید دارد که شما انسانها اگر راه من را در پیش گیرید از بلایا دور و اگر راهی خارج از آنچه که من گفتهام را برگزینید سرنوشت بدی هم در دنیا و هم در آخرت منظرتان است:
لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِّن بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللّهِ إِنَّ اللّهَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلاَ مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَالٍ(رعد/11) ) براى او فرشتگانى است كه پى در پى او را به فرمان الله از پيش رو و از پشتسرش پاسدارى مىكنند الله حال قومى را تغيير نمىدهد تا آنان حال خود را تغيير دهند و چون الله براى قومى آسيبى بخواهد هيچ برگشتى براى آن نيست و غير از او حمايتگرى براى آنان نخواهد بود.
لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِّن بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللّهِ إِنَّ اللّهَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلاَ مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَالٍ(رعد/11) ) براى او فرشتگانى است كه پى در پى او را به فرمان الله از پيش رو و از پشتسرش پاسدارى مىكنند الله حال قومى را تغيير نمىدهد تا آنان حال خود را تغيير دهند و چون الله براى قومى آسيبى بخواهد هيچ برگشتى براى آن نيست و غير از او حمايتگرى براى آنان نخواهد بود.
این هم نظر خرافی قرآن در مورد دلیل بارش تگرگ.
برای دیدن شرح مفصل قضا و قدر در اسلام، اینجا را کلیک کنید.
============================================
============================================
(1) روی عن النبی صلى الله عليه وآله وسلم انه سئل عن الرعد فقال: ملک موكل بالسحاب معه مخاريق من نار یسوق بها السحاب.
(2) روی ان الرعد صوت ملک اكبر من الذباب واصغر من الزنبور.
(3) روی ان الرعد صوت ملک اكبر من الذباب واصغر من الزنبور فينبغی لمن سمع صوت الرعد ان يقول: سبحان من يسبح الرعد بحمده و الملائكه من خیفته.
(4) اقبلت يهود الی النبی صلى الله عليه وسلم فقالوا: يا ابا القاسم: اخبرنا عن الرعد ما هو؟ قال: ملك من الملانکه موكل بالسحاب معه مخاريق من نار يسوق بها السحاب حيث شاء الله؛ فقالوا: فما هذا الصوت الذي نسمع؟ قال: زجره بالسحاب اذا زجره حتى ينتهی الى حيث امر قالوا صدقت.
(5) ان اليهود سالت النبی (ص) عن الرعد ما هو؟ فقال: ملك من الملائکه موكل بالسحاب معه مخاريق من نار يسوق بها السحاب حيث يشاء الله تعالى؛ قالوا: فالصوت الذی يُسمع؟ قال: زجره السحاب وعن الحسن انه خلق من الله ليس بملك فعلى هذا القول الرعد اسم للملک الموكل بالسحاب و صوته تسبيح لله تعالى.
برای دیدن شرح مفصل قضا و قدر در اسلام، اینجا را کلیک کنید.
============================================
============================================
(1) روی عن النبی صلى الله عليه وآله وسلم انه سئل عن الرعد فقال: ملک موكل بالسحاب معه مخاريق من نار یسوق بها السحاب.
(2) روی ان الرعد صوت ملک اكبر من الذباب واصغر من الزنبور.
(3) روی ان الرعد صوت ملک اكبر من الذباب واصغر من الزنبور فينبغی لمن سمع صوت الرعد ان يقول: سبحان من يسبح الرعد بحمده و الملائكه من خیفته.
(4) اقبلت يهود الی النبی صلى الله عليه وسلم فقالوا: يا ابا القاسم: اخبرنا عن الرعد ما هو؟ قال: ملك من الملانکه موكل بالسحاب معه مخاريق من نار يسوق بها السحاب حيث شاء الله؛ فقالوا: فما هذا الصوت الذي نسمع؟ قال: زجره بالسحاب اذا زجره حتى ينتهی الى حيث امر قالوا صدقت.
(5) ان اليهود سالت النبی (ص) عن الرعد ما هو؟ فقال: ملك من الملائکه موكل بالسحاب معه مخاريق من نار يسوق بها السحاب حيث يشاء الله تعالى؛ قالوا: فالصوت الذی يُسمع؟ قال: زجره السحاب وعن الحسن انه خلق من الله ليس بملك فعلى هذا القول الرعد اسم للملک الموكل بالسحاب و صوته تسبيح لله تعالى.
(6) العياشی: عن ابی بصیر عن ابی عبد الله (ع): سالته عن الرعد ای شی يقول؟ قال: انه بمنزله الرجل يكون في الابل فيزجرها " های های" كهيئه ذلك ، قلت: فما البرق؟ قال لي: تلك مخاريق الملائكه تضرب السحاب فتسوقه الى الموضع الذی قضى الله فيه المط.
(7) عن الصادق (ع) انه بمنزله الرجل يكون فی الابل فيزجرها "های های" كهيئه ذلک.
(8) قال الطبرسی: تسبيح الرعد دلالته على تنزيه الله تعالى و وجوب حمده، فكانه هو المسبح، و قيل: ان الرعد هو الملک الذی يسوق السحاب و يزجره بصوته، فهو يسبح الله ويحمده و روی عن النبی (ص) أنه قال: ان ربكم سبحانه يقول: لو ان عبادي أطاعونی لاسقيتهم المطر بالليل واطلعت عليهم الشمس بالنهار، و لم اسمعهم صوت الرعد و كان (ص) اذا سمع صوت الرعد قال سبحان من يسبح الرعد بحمده.
(9)عن ابی جعفر الباقر(ع) ان الصواعق تصيب المسلم و غير المسلم و لاتصيب ذاكرا.
(7) عن الصادق (ع) انه بمنزله الرجل يكون فی الابل فيزجرها "های های" كهيئه ذلک.
(8) قال الطبرسی: تسبيح الرعد دلالته على تنزيه الله تعالى و وجوب حمده، فكانه هو المسبح، و قيل: ان الرعد هو الملک الذی يسوق السحاب و يزجره بصوته، فهو يسبح الله ويحمده و روی عن النبی (ص) أنه قال: ان ربكم سبحانه يقول: لو ان عبادي أطاعونی لاسقيتهم المطر بالليل واطلعت عليهم الشمس بالنهار، و لم اسمعهم صوت الرعد و كان (ص) اذا سمع صوت الرعد قال سبحان من يسبح الرعد بحمده.
(9)عن ابی جعفر الباقر(ع) ان الصواعق تصيب المسلم و غير المسلم و لاتصيب ذاكرا.
پستها
