تناقض گوئی قرآن درباره‌ی منبع نیک و شر

مسئله‌ی قضا و قدر یکی از مواردی است که اسلام را دچار تناقض گوئی می‌نماید.

این دین، از یک سو معتقد به وجود خدائی است بنام الله؛ خدائی که تمام آنچه در جهان رخ داده است و یا رخ خواهد داد، تنها در چارچوب تصمیمی(قضا) است که او(الله) پیش از پیدایش جهان، برای آن گرفته است؛ البته آشکارا با سرشت انسانیت در تضاد است.

چگونه می‌توان به قضا و قدر معتقد بود و همزمان انسان را موجودی آزاد انگاشت که سرنوشتش در دست خودش می‌باشد؟

در اینجا یکی از تناقضات قرآن را در این زمینه، مورد بررسی قرار می‌دهیم.

نویسنده‌ی قرآن در این آیه بیان می‌نماید، هرآنچه که به شما می‌رسد از من است:

أَيْنَمَا تَكُونُواْ يُدْرِككُّمُ الْمَوْتُ وَلَوْ كُنتُمْ فِي بُرُوجٍ مُّشَيَّدَةٍ وَإِن تُصِبْهُمْ حَسَنَةٌ يَقُولُواْ هَذِهِ مِنْ عِندِ اللّهِ وَإِن تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَقُولُواْ هَذِهِ مِنْ عِندِكَ قُلْ كُلًّ مِّنْ عِندِ اللّهِ فَمَا لِهَؤُلاء الْقَوْمِ لاَ يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ حَدِيثًا (نساء/78) هر كجا باشيد شما را مرگ درمى‏يابد گرچه در برجهاى استوار باشيد، و اگر خوبى به آنان برسد مى‏گويند اين از جانب الله و چون صدمه‏اى به ايشان برسد مى‏گويند اين از طرف توست، بگو همه از جانب الله است؛ اين قوم را چه شده است كه نمى‏خواهند سخنى را دريابند.

در اینجا حکمی کلی برای بیان این امر بکار گرفته شده؛ بدین صورت که در حالت عام، این آیه شامل تمام آنچه را که قرآن به عنوان مصیبت(برخورد شده) به انسان(در اینجا در حالت خاص منظور مسلنمانان است) از آن یاد می‌گردد، را شامل می‌نماید.

اما بلافاصله سخن خودش را در رابطه با محمد ابن عبدالله، نفض ‌‌می‌نماید:

مَّا أَصَابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللّهِ وَمَا أَصَابَكَ مِن سَيِّئَةٍ فَمِن نَّفْسِكَ وَأَرْسَلْنَاكَ لِلنَّاسِ رَسُولًا وَكَفَى بِاللّهِ شَهِيدًا (نساء/79) آنچه از خوبيها به تو (محمد) مى‏رسد از جانب الله است و آنچه از بدى به تو مى‏رسد از خودت است و تو را به پيامبرى براى مردم فرستاديم و گواه بودن الله بس است.

از مقایسه‌ی این دو آیه، به این نتیجه می‌رسیم که قرآن دچار تناقض گوئی شده است، از یک سو بیان می‌نماید هرآنچه که به مردم می‌رسد، از جانب الله است. و از سوی دیگر محمد ابن عبدالله را از سایر مردم مستثنی می‌نماید؛ گوئی که او از مردم نیست!

با نگاهی به آیه‌ی پیش از این آیه، به نظر می‌رسد که آیه‌ی 78 سوره‌ی نساء، در پاسخ به ناراضیان از جنگ مقدسی است که محمد ابن عبدالله از آن بعنوان فریضه‌ای بر همه‌ی مسلمانان یاد می‌کند؛ آنها استدلال می‌کردند که این احکام الله نیست و محمد از جانب خودش بیان می‌نماید:

أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ قِيلَ لَهُمْ كُفُّواْ أَيْدِيَكُمْ وَأَقِيمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ الزَّكَاةَ فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتَالُ إِذَا فَرِيقٌ مِّنْهُمْ يَخْشَوْنَ النَّاسَ كَخَشْيَةِ اللّهِ أَوْ أَشَدَّ خَشْيَةً وَقَالُواْ رَبَّنَا لِمَ كَتَبْتَ عَلَيْنَا الْقِتَالَ لَوْلا أَخَّرْتَنَا إِلَى أَجَلٍ قَرِيبٍ قُلْ مَتَاعُ الدَّنْيَا قَلِيلٌ وَالآخِرَةُ خَيْرٌ لِّمَنِ اتَّقَى وَلاَ تُظْلَمُونَ فَتِيلً (نساء/77) آيا نديدي كساني را كه (پیش از دستور جهاد کردن) به آنها گفته شد دست به جهاد نزنید و نماز را برپا كنيد و زكات بپردازيد، ولي هنگامي كه فرمان جهاد به آنها داده شد گروهی از ایشان از مردم مي‏ترسيدند همانگونه كه از الله مي‏ترسند بلكه بيشتر؛ و گفتند پروردگارا! چرا جهاد را بر ما مقرر داشتي؟ اگر ما را مهلتی (هر چند) بسیار کم می‌دادی ]کار بجائی بود[؟ به آنها بگو سرمايه‌ی زندگي دنيا ناچيز است و آخرت براي كسي كه پرهيزكار باشد بهتر است و كوچكترين ستمي به شما نخواهد شد.

از آنجائیکه قرآن، حسنه و سیئه را در حالت عام بکار برده است؛ پس نتیجه‌ی آن نیز عام و شامل همه‌ی انسانهاست؛ زیرا در ابتدای آیه، قرآن می‌گوید؛ مرگ، همه‌ی شما را خواهد گرفت، که مشحص است، منظور همه‌ی انسانهاست؛ بنابراین از نظر قرآن، تمام مصیبت‌ها(نیک و یا بد) همه از جانب الله است.

در آیه‌ی 79 ، گوینده‌ی قرآن این سخن خویش را بگونه‌ای در رابطه با محمد ابن عبدالله، ویرایش می‌نماید؛ آنجائیکه می‌گوید:

نه! تنها نیکی از جانب الله است و بدی که بر سر تو(محمد) می‌آید از سوی خودت می‌باشد.