بررسی شرط پاسکال در برهان دفع شر برای پذیرش خدا

     پاسکال فیلسوف و فیزیکدان فرانسوی، برهان دفع خطر احتمالی شر را برای پذیرش خدا ارائه می‌دهد؛ او می‌گوی "حتی اگر دلیلی برای وجود خدا هم نداشته باشیم، هوشمندانه‌تر آن است که وجود خدا را باور کنیم". منظور او این است که اگر من خدا را باور کردم و پس از مرگم چیزی نبود، زیانی ندیدم؛ ولی اگر تو خدا را باور نکردی و پس از مرگ وجود خدا را شاهد بودی، زیان بزرگی کرده‌ای.

    در ظاهر برهانی منطقی برای پذیرش خدا به نظر می‌رسد؛ شالوده و بنیان این استدلال بر دو پایه‌ی زیر گذاشته شده است:
1- اگر خدائی باشد، او پس از مرگ شر می‌رساند.
2- شرط دفع شر او، باور به وجودش می‌باشد.
   فرض می‌کنیم چنین باشد که هم خدای شر رسانی وجود دارد و هم هیچ کاری از ما نخواهد جز باور وجودش؛ حالا پرسش از شما به عنوان یک مسلمان:
1- پاسکال وجود خدا را رد نکرد؛ آیا رستگار شد؟
2- فرض کنید پاسکال وجود خدا را پذیرفته بود، آیا رستگار شد؟ (1)
اکنون همین پرسش را شما از پاسکال می‌کنید:
 من به عنوان یک مسلمان، خدا را کاملا طبق آن چه که قرآن گفته است، پذیرفتم؛ آیا رستگار شدم؟

بررسی موضوع از زاویه‌ای دیگر

   پاسکال به این نتیجه رسیده بود که "هرکسی که وجود خدا را بپذیرد رستگارتر است"؛ به کدامین دلیل؟
ممکن است گفته شود "تا پس از مرگ، به دلیل احتمال وجود خدا، شکنجه نبینیم"؛  پرسش:
پاسکال از کجا به این نتیجه رسیده است که هر کسی که وجود خدا را نپذیرفت، شکنجه خواهد شد؟
در اینجا دو احتمال مطرح است:
1- پاسکال پس از بررسی، به این نتیجه رسید.
2- کس یا کسانی به او چنین چیزی گفته باشند.
اما باز پرسش:
    به کدامین شرط منطقی، نپذیرفتن وجود خدا، مساوی با شکنجه شدن پس از مرگ است؟ اگر شخص پاسکال به این نتیجه رسیده باشد؛ پس یک احتمال دیگر:
    فرض کنید من به این نتیجه رسیده و معتقد باشم که اگر انسان وجود خدا را پذیرفت، پس از مرگ شکنجه خواهد شد آن هم به این دلیل که به وهم معتقد شده است؛ آیا پاسکال باید حرف من را بپذیرد؟ اگر نه، به کدام دلیل منطقی؟
    ممکن است گفته شود این نظر شخصی شماست، پس آیا معتقدین به خدا نظری غیر از نظر شخصی خویش و گمانشان از جهان را می‌گویند و به آن باور رسیدند، مگر شرط ایمان به خدا، باور به وجودش نیست؟ اگر نظر شخصی نیست، پس نظر چه کسی است؟ لابد خواهند گفت"چون تعداد بیشتری از مردم، وجود خدا را باور دارند". پرسش:
این تعداد بیشتر مردم، آیا خود به این نتیجه رسیده‌اند یا سخن دیگران را پذیرفته‌اند؛ به عبادرت دیگر آیا پیرو ادیان هستند، یا خدای ویژه‌ی خویش را دارند؟
     در هر دو صورت؛ طبق همان احتمالی که پاسکال شرط رستگاری گذاشته بود، تمامی مردم جهان پس از مرگ شکنجه خواهند شد؛ زیرا هر کس، تنها خدای خویش را واقعی و بقیه را دروغین می‌داند، تفاوتی میان کسی که معتقد به وجود خدا نباشد، با کسی که خدای دروغین را بپذیرد، وجود ندارد.

     اکنون فرض می‌کنیم، وجود خدا قطعی است، چرا خود را با یکی از ابزار عقل (حواس پنیگانه) به ما نمایان نمی‌‎کند؟ ممکن است گفته شود "ما او را درک نمی‌کنیم" در اینجا باز دو احتمال مطرح است:
1-  او به رغم داشتن توانائی بر این که خود را به گونه‌ای به ما نمایان کند که ما او را درک کنیم.، خودش را بر ما نمایان نمی‌کند، تا ما بدون دلیل قطعی، او را بندگی کنیم.
2-  او قادر به انجام چنین کاری نیست.
     در حالت نخست، پذیرش ستم بر انسانها از سوی خداست؛ انسان از ستم بدش می‌آید، زیرا  اخلاق بخشی است از روند فرگشت انسان و پذیرش حالت دوم، نقص خدا است.
    در ادیان، خدا چنین توانائی را دارد و این کار را کرده است، سخن گفتن با برخی از انسانها به عنوان برگزیدگان او یا فرستادن پسر خود بر روی زمین برای نجات انسانها.
   در هرصورت،  الهام خدا بر انسان به صورت فرستادن پیامبر یا هر گونه‌ای دیگر یا اینکه خود یا فرزندش ش پائین بیایند، قطعا در منطقه‌ای خاص و برای مردمانی خاص صورت گرفته است، نه تمامی بشریت؛ چرا؟ ضمنا اگر خدا به این نتیجه رسیده باشد که باید بر عده‌ای خاص الهام نماید، چرا چنین الهامی از همه دریغ کرده است؟!
   اعتقاد شما ارتباط مستقیمی با پارامترهای محیطی دارد؛ آیا بنا به دلایلی که خود در انتخابشان نقشی ندارید مانند زندگی کردن در جنگل، کوه، قطب، بیابان یا زاده شدن در منطقه‌ای دور از سرزمینی که مقدس خوانده شده، دلیلی است منطقی بر این حرمان؟! 

    در جهان همیشه کسانی بوده و هستند که بنا به دلایلی، ادعای ارتباط با خدا به صورتها گوناگونی را داشته و دارند، تعداد معدودی از همین افراد، موفق شدند باور خویش را جهانشمول کنند. مثلا نقطه عطف اسلام، جنگ بدر بود؛ زمانی که مسلمانان در مدینه کاملا در سختی بسر می‌بردند، محمد تنها راه چاره را غارت کاوران مکیان که از سفر شام بر می‌گشتند، دانست؛ پس از این جنگ بود که محمد مکررا آیات جهات را بیان و فرهنگ شهادت را وارد این دین نمود؛ او به تدریج تمام قبایل عرب را در صورت عدم پذیرش اسلام غارت نمود و مسلمین پس از مرگش قدرت زیادی پیدا کرده بودند.

برخی از مسلمین معتقدند که چنین استدلالی ربطی به اسلام ندارد، نخست به این آیه از قران توجه فرمایند:
 قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِن كَانَ مِنْ عِندِ اللَّهِ ثُمَّ كَفَرْتُم بِهِ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ هُوَ فِي شِقَاقٍ بَعِيدٍ (فصلت/52) بگو "مرا با خبر کنید که (چه خواهی دید)  اگر (قرآن) از پیش آلله آمده باشد در حالی که شما آن را  انکار کرد باشید؟ چه کسی گمراه‏تر از آن کس كه در مخالفتی دور (از حق) باشد! 
یعنی در قرآن هم اعتقاد ندانم گرانی وجود دارد.
    اکنون به این حدیث که در معتبرترین منبع شیعه، یعنی الکافی آمده است، توجه فرمائید که امام صادق با همین برهان، یکی از به قول خودشان زنادقه را شیعه کرد:
    محسن ابن هیثمی گفت که نزد ابو منصور متطیب بودم، پس گفت: مردی از یارانم خبر داد که من با ابن ابی‌العوجاء و عبدالله بن مقفع در مسجدالحرام بودیم؛ ابن مقفع گفت "آیا این مردم را می‌بینید؟ و با دست به طواف کنندگان اشاره کرد که هیچکدامشان انسان نیستند مگر آن پیرمردی (امام صادق) که آنجا نشسته است و دیگران  اوباش و حیوانند؛ ابن ابی‌العوجاء گفت "چگونه تنها نام انسان را بر این شخص واجب می‌‏دانی و بر دیگران نه"؟ ابن مقفع گفت "من چیزی پیش آن شخص دیدم که پیش دیگران ندیده‌‏ام؛ ابن ابی‌العوجاء، گفت"پس لازم است آنچه درباره‌ی او گفتی، امتحان شود..... نزد آن حضرت (امام صادق) نشستم و آن هنگامی بود که تنها من پیش او بودم، (امام صادق) گفتند: اگر امر آنگونه که آنان (طواف کنندگان مؤمن) می‌گویند که قطعا هم آنگونه است، رقم بخورد، آنان رستگار و شما زیانکار بزرگ خواهی شد و اگر  حقیقت آنگونه است که شما می‌گوئید که هرگز چنین نیست، در این حالت هم شما و ایشان با هم برابرید؛ به امام گفتم الله شما را رحمت کند، مگر ما و آنان چه می‏‌گوییم در حالیکه سخن ‏هایمان یکی است؟ گفتند "چگونه سخنان شما و آنها یکی است در حالی که آنان می‏‌گویند برای آنها روز قیامت، پاداش و شکنجه وجود دارد و معتقدند که آسمان دارای خدایی است و بدون شک آسمان آباد است؛ ولی شما گمان می‏‌کنید که آسمان خراب بوده و کسی در آن نیست. (الکافی/ جلد 1/ صفحه 74 و 75) (2)

=============================================
=============================================
(1)
حتی اگر پاسکال هم مسیحی مؤمنی بود؛ طبق گفته‌ی قرآن، کافر است:
لَقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قَالُواْ إِنَّ اللّهَ هُوَ الْمَسِيحُ ابْنُ مَرْيَمَ وَقَالَ الْمَسِيحُ يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ اعْبُدُواْ اللّهَ رَبِّي وَرَبَّكُمْ إِنَّهُ مَن يُشْرِكْ بِاللّهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللّهُ عَلَيهِ الْجَنَّةَ وَمَأْوَاهُ النَّارُ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنصَارٍ (مائده/72) یقینا كسانى كه گفتند الله همان مسيح پسر مريم است قطعا كافر شده‏اند و در حالی که مسيح مى‏گفت "اى فرزندان اسرائيل، پروردگار من و پروردگار خودتان را بپرستيد كه هر كس به الله شرك آورد قطعا الله بهشت را بر او حرام گردانیده و جايگاهش آتش است و براى ستمكاران هیچ یاری دهنده‌ای وجود ندارد.
    لَّقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قَالُواْ إِنَّ اللّهَ ثَالِثُ ثَلاَثَةٍ وَمَا مِنْ إِلَهٍ إِلاَّ إِلَهٌ وَاحِدٌ وَإِن لَّمْ يَنتَهُواْ عَمَّا يَقُولُونَ لَيَمَسَّنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِنْهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ (مائده/73) كسانى كه  گفتند الله سومين سه است بدون شک كافر شده‏اند و حال آنكه هيچ خدائی جز الله نيست و اگر از آنچه می‌گويند دست نکشند، به کسانی از ایشان که کافر شدندعذابى دردنک خواهد رسيد. زیرا از دید اسلام، تمامی غیر مسلمانان وارد جهنم می‌شوند.
    ایمان اسلامی یعنی اعتقاد داشتن به وجود الله به عنوان تنها خدا به روش محمد است، زیرا غیر مسلمانانی که آنها را مشرک می‌دانستند هم اعتقاد به وجود همین خدا یعنی الله را داشتند:
 وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ فَأَنَّى يُؤْفَكُونَ (عنکبوت/61) اگر از آنها (مشرکان ) بپرسید که چه کسی آسمانها و زمین را پدید آورد، و چه کسی خورشید و ماه را تسخیر نمود خواهند گفت الله، پس برای چه از (عبادت) ما روی بر می‌گردانند؟ حتی مسلمانان هم همدیگر را کافر می‌دانند.فیها احد.

(2)
 احمد بن محسن المیثمی قال كنت عند ابی منصور المتطیب؛ فقال اخبرنی رجل من اصحابا قال کنت انا و ابن ابی العوجاء و عبد الله بن المقفع فی المسجدالحرام؛ فقال ابن المقفع: ترون هذا الخلق  و اوما بیده الى موضع الطواف ما منهم احد اوجب له اسم الانسانیه الا ذلک الشیخ الجالس یعنی ابا عبد الله جعفر بن محمد عليهما السلام، فاما الباقون فرعاع و بهائم؛ فقال له ابن ابی العوجاء و كیف اوجبت هذا الاسم لهذا الشیخ دون هؤلاء؟ قال لانا رايت عنده ما لم اره عندهم؛ فقال له ابن ابی العوجاء لابد من اختبار ما قلت فیه منه،  .....
 ان یکن الامر على ما يقول هؤلاء و هو على ما يقولون ( أهل الطواف) فقد سلموا و عطیتم و ان یکن الامر علی ما تقولون  و لیس کما تقولون، فقد استویتم وهم، فقلت له يرحمک الله و اس شی نقول و ای شئ یقولون ما قولی و قولهم الا واحدا؛ فقال و کیف یکون  قولک وقولهم واحدا؟ وهم یقولون  ان لهم معادا و ثوابا وعقابا ویدینون بان فی السماء الها و انها عمران و انتم تزعمون ان السماء خراب لیس فیها احد.