اقتباس اسلام از ادیان ایران باستان

مقدمه

بیان هیچ اندیشه ای مدون, که سبب تشکیل فرهنگی مترقی گردد, در خلاء شکل نگرفته؛ بلکه روندی است متکامل و متاثر از اندیشه های ملتهای دیگری که با آنها در ارتیاط است.

در این روند جامعه ی میزبان با توجه به مقتضیات اجتماع خویش, اندیشه و فرهنگ میهمان را به گونه ای تغییر میدهد که قابل پذیرش برای مردمش باشد.

این قاعده ای است که تمام فکرهای ماندگاری که حالت جهانشمولی دارند از آن پیروی میکنند؛ زیرا از یک طرف فرا منطقه ای است و از طرف دیگر با توجه به ورود فرهنگ جامعه ی میزبان در آن, منطقه ای نیز هست.

نمونه ی بارز چنین اتفاقی، پذیرش اسلام توسط ایرانیان میباشد؛ زیرا مردم با پشتوانه ی فرهنگی قوی, فرهنگی را می پذیرند که فرهنگ خویش را در آن ببینند.
در حوزه ی دین به دلیل ادعای جهانشمولی، بیشتر از دیگر حوزه‌های علوم انسانی، چنین تاثیراتی را مشاهده می‌کنیم.

پس برای بررسی هر دین باید ادیان قدیمی آن منطقه ی فرهنگی را بررسی نمود.
هر قدر در گذر زمان به عقب برگردیم، به همان اندازه, فرق بین دین و دیگر رشته های علوم انسانی کمتر و تمیز دادن آنها از هم مشکلتر است.

راحتترین تئوری که می‌توان با آن پدیده‌های مختلف گیتی را توجیه کرد، چسبانیدن آنها به امور غیبی است.

کل ادیانی که خویش را به نیروی فرازمینی پیوند می دهند، مدعی هستند که دلیل تمام پدیده ها نزد آنهاست.

شاید یکی از قدیمی‌ترین این ادیان که آثاری از آن بر جا مانده، افکار میترائی است؛ این دین از یک طرف نقاطی مشترک با ادیان هندی و از طرف دیگر نقاط بسیار مشترکی با مسیحیت و تا حدود کمتری با یهودیت دارد؛ شاید اولین پرسشی که به ذهن برسد این باشدکه با توجه به قدمت یهودیت، تاثیر افکار میترائی بر این دین باید بیشتر باشد، در پاسخ باید گفت که مسیحیت در ابتدا دین جدیدی نبود؛ اندیشه‌ای بود برای اصلاح یهودیت، علمای یهودی آن زمان با این اندیشه برخورد نمودند؛ ولی نه تنها نتوانستند این اندیشه را از بین ببرند، بلکه این اندیشه با بروز رسانی خویش در گذر زمان، توانست بسیار بیشتر از یهودیت سنتی پیشرفت نماید؛ این در حالیست که یهودیت در گذر زمان منجمد شده است.

دلیل اصلی جهانشمولی مسیحیت را باید در انعطاف پذیری آن جستجو کرد.

از آنجائیکه دین اسلام خود را مکمل یهودیت و مسیحیت می‌داند و نقاط مشترکش با این ادیان را می پذیرد، لذا به نقاط مشترک این دین با دیگر ادیان ابراهیمی نمی‌پردازیم. بررسی و اثبات تاثیر هر دینی با دیگر ادیان ابراهیمی ماقبل اسلام، نتیجه ی آن بر اسلام نیز صادق است .
در اینجا تاثیر مستقیم ادیان ایرانی را بر اسلام مورد شناسائی قرار میدهیم:

///نماز

تاثیری که اسلام مستقیما از زرتشتیت گرفته بی‌گمان نماز است . پیامبر اسلام زمانی احکام نماز را بیان میکند که از سلمان در باره ی دین قبلی او می‌پرسد، سلمان نیز بیان می‌کند که ما در زرتشتیت نماز را در پنج وقت میخوانیم .
در اینجا نماز زرتشتیت را به تفصیل بیان میکنم زرتشتیان نماز را در پنج وقت می خوانند:
 وقت اول را هاون گاه می‌نامند که از بر آمدن خورشید تا نیمروز است.
وقت دوم را ریپت‌وینگاه می‌نامند، که تا  قرار گرفتن خورشید در زاویه ی 45 درجه اس(تقریبا).
وقت سوم را اوزرینگاه می‌نامند که تا پیدا شدن ستاره است .
وقت چهارم را آیویسروتریمگاه می‌نامند که تا نیمه شب است .
وقت پنجم را اوشهینگاه می‌نامند که تا پیش از طلوع آفتاب است .
پایان وقت هر نماز ابتدای نماز بعدیست.

شرایط نماز نیز تاحدودی مانند اسلام است، پاک بودن تن از هرگونه پلیدی، پوشیدن لباس سفید، پاک بودن مکان نماز.
 همچنین سن واجب شدن نماز پانزده سال می‌باشد.
طریقه ی وضو نیز تاحدودی مانند مسلمانان است و شامل شستن دست تا مچ و صورت را تا بناگوش و شستن پا می‌باشد.
اگر هم آب نباشد، سه بار دستها را به خاک پاک می‌زنند و به صورت و پشت دست می‌کشند مانند تیمم در اسلام .
اما تفاوتشان با مسلمانان این است که برای نماز خواندن، جهت خاصی را در نظر نمی‌گیرند و به طرفی که روشنائی بیشتری باشد، نماز می‌خوانند.
بنابراین؛ همانگونه که ملاحظه می‌شود، نماز زرتشتیان بطور باورنکردنی مانند اسلام است؛ البته باید به یاد داشته باشیم که قدمت زرتشتیت خیلی بیش از اسلام است و اگر ادعا کنند که این دین هم می‌تواند دین آسمانی باشد؛ پس چرا اینگونه نماز خواندن در یهودیت و مسیحیت وجود ندارد و پیامبر اسلام می‌گوید، این سوغاتی است الهی که مخصوص امت من می‌باشد.

///پل صراط (زرتشتیان آنرا چینود پل می‌دانند)

زرتشتیان معتقد به این هستند که در آن روز (قیامت)، اعمال را در کفه ی ترازو می‌گذارد.

پس از آن نوبت گذشتن از پل چینود (معادل پل صراط در اسلام)است, چینود پلی است بالای رودی پر از فلزات و سنگهای گداخته، نیکوکاران با گذر از روی این پل , شادمانه به بارگاه اورمزد می‌رسند.

اگر در ترازو  بدی فزونی یابد، نشانه ی بدکاران بودن است؛ بدکاران توانائی گذر از پل چینوت را ندارند. در نتیجه به اندرون می افتند و در نزد دیوان سکنی میگزینند؛ اما اگر بدی و خوبی یکسان باشد در برزخ منزل می‌کنند که جائیست بینابینی .

///اعتقاد مشترک به مهدویت البته بیشتر در شیعه (سوشیانس)

اما در رابطه با مسائل اعتقادی دیگر

یکی ازنقاط اشتراک اسلام با زرتشتیان مسئله ی مهدویت است، در کتاب زند که کتب مقس زرتشتیان است، به وراثت صالحان اشاره شده؛ آنها او را سوشیانس (نجات دهنده ی بزرگ جهان) می‌نامند؛ او سبب ترویج دین و زوال فقر می‌گردد.
« سوشيانس ( نجات دهنده بزرگ جهان ) دين را به جهان رواج می دهد، فقر و تنگدستي را ريشه كن می سازد، ايزدان را از دست اهريمنان نجات داده، مردم جهان را هم فكر و هم گفتار وهم كردار می‌گرداند.
در اينجا لازم است اين نكته را يادآور شويم كه اعتقاد به ظهور "سوشيانس" در ميان ملت ايران باستان به اندازه اي رايج بوده است كه حتي درموقع شكست‌های جنگی و فراز و نشيبهای زندگی با يادآوري ظهور چنين نجات دهنده مقتدری، خود را از يأس و نااميدی
نجات می دادند.
شاهد صادق اين گفتار اين كه درجنگ قادسیه است.

پس از درگذشت رستم فرّخ زاد، سردار نامي ايران؛ هنگامی كه يزدگرد آخرين پادشاه ساسانی با افراد خانواده خود آماده فرار می‌شد؛ به هنگام خارج شدن از كاخ پر شكوه مدائن، ايوان مجلل خود را مورد خطاب قرار داده و گفت:
«هان اي ايوان!

درود من بر تو باد.

من هم اكنون از تو روي بر می‌تابم تا آنگاه كه با يكي از فرزندان خود كه هنوز زمان ظهور او نرسيده است، به سوی تو برگردم .»
سليمان ديلمی می‌گويد: من به محضر امام صادق شرفيات شدم و مقصود يزدگرد را از جمله «يكی از فرزندان خود » از آن حضرت پرسيدم، حضرت فرمود :
« او مهدي موعود و قائم آل محمد است كه به فرمان خداوند در آخر زمان ظهور مي كند. او ششمين فرزند من، و فرزند دختری يزدگرد است و يزدگرد نيز پدر او مي باشد. »
به نظر می‌رسد که اعتقادات ایرانیان در این روایت نقش اساسی دارد و احتمالا ایرانیان با زیرکی و یکرنگی با مسلمانان مانع از فروپاشی اعتقادات خویش شدند.
البته این اعتقاد در مسیحیان و یهودیان نیز وجود دارد.

مسیحیت معتقد است که عیسی از مریم زاده شده و منجی بوده که به زمین باز خواهد گشت؛ همچنین در یهودیت نیز منتظر چنین منجی هستند.

به نظر من با توجه به نقاط اشتراک هر کدام از این ادیان با اعتقاد سوشیانس ادیان ایرانی و قدمت این ادیان، قطعا این اعتقاد ریشه در باورهای ایرانی دارد.

زرتشتیان معتقدند که نطفه ی زرتشت در دریاچه ای (هامون) نهان است و به بانوی ایرانی که جهت آبتنی به این دریاچه می‌رود، منتقل می‌شود و او بدون شوهر باردار می‌گردد که عین همین اعتقاد را در مسیحیت و باردار شدن مریم  مشاهده می‌کنیم (البته مسیحیت حاصل از ترکیب دو دین یهودیت و میترائی است).

درباره ی مهدی مسلمانان(در اینجا شیعیان) نیز این قاعده تاحدود زیادی صدق می‌کند؛ از یک طرف گفته می‌شود که پدر او از چندین سال پیش از تولد مهدی در زندان بوه و از طرفی می‌گویند که او از نرگس که مادری است ایرانی زاده شده.
یادآوری این نکته را ضروری می‌دانم که قدمت دین زرتشت بسیار بیشتر از ادیان خود خوانده‌ی ابراهیمی (یهودی میسحی و اسلام) است. که صد البته ریشه‌ی این اعتقاد مربوط به ادیان ایرانی پیش از زرتشت است (ادیان میترائی).

لازم به ذکر است که ابراهیم به نظر می‌رسد ایرانی بوده.
///آخرت و جهنم

در آخر کار جهان آتشی عظیم در تمام جهان در می‌گیرد و تنها پیروان میترا از آن آسوده خواهند بود

///عروج میترا مانند اعتقاد به عروع عیسی می‌باشد

بعد از ضیافت میترا سوار ارابه خورشید شده و به آسمان عروج می‌کند.

سُل ایزد آفتاب او را سوار بر ارابه مینویی خود کرده و به آسمان می‌برد تا در آخرالزمان دوباره به زمین برگردد

///شام آخر (نقطه ی اشتراک با مسیحیان)

در آخرین روز زندگی زمینی میترا،  او در ضیافتی شرکت می‌کند و خون گاو، گوشت او، نان و شراب می‌خورد. این ضیافت درون غاری انجام می‌شود.سُل خدای خورشید نیز (میترا ایزد پرتو نور خورشید است نه خود خدای خورشیدکه در طی کارزار او با خدای خورشید او را به زمین زده پرتو آنرا از آن خود کرده است)در ضیافت شرکت می‌کند

///اعتقاد مشترک در زمینه ی روح

از اعتقادات مهم زرتشتيان، اعتقاد به آزادی عمل واراده انسان، در انجام كار نيك و بد مي باشد.

يكي ديگر از باورهاي ايشان، اعتقاد به بقاي روح است.

بر اساس اين اعتقاد، انسان داراي دو عنصر خاكي(جسم) و روح جاوداني می‌باشد؛ اين روح پس از مرگ در جهان ديگر جاودانه خواهد بود.

///مهرابه

مهرابه به محل پرستش مهر پرستان می‌گفتند که همین کلمه دقیقا معادل محراب در اسلام است.

بر خلاف عقیده‌ی عده‌ای که می‌گویند محراب از جنگ می‌آید، اگر این معنی را بپذیریم در محراب که محل عبادت و نزدیکی به خداست نه محل حنگ با او.

این کلمه از فرهنگ دینی ایران باستان وارد اسلام شده.