ترویج فقر و ارتباط آن با قضا و قدر

  از دید اسلام، آنچه که تحت عنوان رزق و روزی یا همان اموال متعلق به شخص باشد؛ پیشتر از جانب الله برای تک تک نه تنها انسانها که تمامی موجودات زنده تعیین شده است؛ در نگرش اسلامی، رزق و روزی ارتباط مستقیمی به تلاش انسان ندارد؛ طبق قضا و قدر الهی و بنابه این دلایل، این الله است که موجودات را خلق نموده، سرنوشتشان را تعین و به سوی آن سرنوشت رهنمود می‌سازد، چنین اعتقادی سبب می‌شود که فقرا به جای تلاش دست به دعا بردارند تا الله آنان را روزی دهد، موضوعی که در قرآن به صراحت بدان تأکید شده است.
     در فرهنگ اسلامی اراده‌ی الله است که جهان را هدایت می‌کند نه علم او، یعنی اگر کسی تهیدست و یا داراست است، الله خواسته، نه اینکه می‌دانسته چنین خواهد شد و الله تنها نظاره‌گر راهنمائی بیش نباشد.
 برخی از مسلمین برای توجیه قضا و قدر الهی، موضوع علم الله را مطرح می‌کنند و می‌گویند که الله می‌دانسته که چنین خواهد شد پس این دانستن را در کتابی نوشته در صورتی که اصلا چنین نیست، بلکه طبق نص صریح قرآن، تصمیم الله بوده و علم او بر جهان نتیجه تصمیم اوست:
وَمَا تَشَاؤُونَ إِلَّا أَن يَشَاءَ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا (انسان/30) شما چیزی را نخواهی خواست مگر اینکه الله آنرا (برای شما) خواسته باشد قطعا الله داناى حكيم است.
   وَمَا مِن دَآبَّةٍ فِي الأَرْضِ إِلاَّ عَلَى اللّهِ رِزْقُهَا وَيَعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَمُسْتَوْدَعَهَا كُلٌّ فِي كِتَابٍ مُّبِينٍ (هود/6) هیچ جنبنده‌ای در زمین نیست مگر اینکه روزی‌اش بر عهده الله باشد و قرارگاه (محل زیستن) و مردنش را می‌داند و همه در کتاب آشکاری (ثبت) است.
قرآن در مورد فرزندآوری و روزی آنان می‌گوید:
    وَلاَ تَقْتُلُواْ أَوْلادَكُمْ خَشْيَةَ إِمْلاقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَإِيَّاكُم إنَّ قَتْلَهُمْ كَانَ خِطْءًا كَبِيرًا (اسراء/31) و از ترس تهیدستی فرزندان خود را نكشيد؛ این ما هستیم كه به آنها و شما روزى می‌دهیم؛  بدون شک كشتن آنان همیشه اشتباه بزرگ است.
و این بخشش روی دلبخواه الله است:
   فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَأَنبَتَهَا نَبَاتًا حَسَنًا وَكَفَّلَهَا زَكَرِيَّا كُلَّمَا دَخَلَ عَلَيْهَا زَكَرِيَّا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِندَهَا رِزْقاً قَالَ يَا مَرْيَمُ أَنَّى لَكِ هَـذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِندِ اللّهِ إنَّ اللّهَ يَرْزُقُ مَن يَشَاء بِغَيْرِ حِسَابٍ (ال عمران/37) پس پروردگارش وى از او با نیکی پذیرایی کرد و او را نيكو بار آورد و زكريا را سرپرستش گماشت؛ زكريا هر بار كه در محراب بر او وارد می‌شد، نزد او  خوراكى می‌یافت؛ گفت "اى مريم، اين چگونه مال تو شد؟ گفت " اين از سوی الله است كه الله به هر كس بخواهد روزی بی‌شماری می‌دهد.
 اللَّهُ لَطِيفٌ بِعِبَادِهِ يَرْزُقُ مَن يَشَاء وَهُوَ الْقَوِيُّ العَزِيزُ (شورا/19) الله نسبت به بندگانش مهربان است؛ هر كس را بخواهد روزى می‌دهد و او نيرومندی است چیره.
    روی همین اساس است که در کشورهای اسلامی، به جای اینکه دلیل باران نباریدن و خشکسالی را به صورت علمی بررسی کنند، گمان دارند که گناه و نافرمانی آنان از الله سبب خشکسالی شده است:
   قُلْ مَن يَرْزُقُكُم مِّنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ أَمَّن يَمْلِكُ السَّمْعَ والأَبْصَارَ وَمَن يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَيُخْرِجُ الْمَيَّتَ مِنَ الْحَيِّ وَمَن يُدَبِّرُ الأَمْرَ فَسَيَقُولُونَ اللّهُ فَقُلْ أَفَلاَ تَتَّقُونَ (یونس/31) بگو چه کسی از آسمان و زمين به شما روزى می‌دهد يا كيست كه حاكم بر گوشها و چشمهاست است؟ و كيست كه زنده را از مرده بيرون می‌آورد و مرده را از زنده خارج می‌سازد؟ و كيست كه كارها را  مدیریت می‌کند؟ خواهند گفت الله؛ پس بگو  ایا پرهیزگاری نمی‌کنید؟
 قرآن در مغالطه‌‌ی مصادره به مطلوبی آشکار، می‌گوید که رحم و مهربانی الله شامل پرندگان و شده و دلیل ماندن پرندگان و پرواز آنان در آسمان تنها و تنها نگه داشتن آنان از سوی الله بیان نموده است:
أَوَلَمْ يَرَوْا إِلَى الطَّيْرِ فَوْقَهُمْ صَافَّاتٍ وَيَقْبِضْنَ مَا يُمْسِكُهُنَّ إِلَّا الرَّحْمَنُ إِنَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ بَصِيرٌ (ملک/19) آيا در بالاى سرشان به پرندگانی نگاه نکرده‌اند که بالهایشان را باز و بسته می‌کنند؟ غیر از الله مهربان (هیچ چیزی ) آنها را نگه نمی‌دارد؛ او به هر چيزى بيناست.
از دید این کتاب، الله مانند سربازی است نگهبان انسانها، هدف از این جمله یادآو.ری مهربانی الله به قصد ایمان آوردن کفار است:
  أَمَّنْ هَذَا الَّذِي هُوَ جُندٌ لَّكُمْ يَنصُرُكُم مِّن دُونِ الرَّحْمَنِ إِنِ الْكَافِرُونَ إِلَّا فِي غُرُورٍ (ملک/20) يا آن كسى كه خود براى شما سربازی است (نگهبان) كه ياريتان می‌کند، غیر از الله مهربان كيست؟ كافران غیر از گرفتار فریب (گرفتار چیز دیگری) نیستند.
پس تنها الله روزی رسان تمامی جانداران است:
    أَمَّنْ هَذَا الَّذِي يَرْزُقُكُمْ إِنْ أَمْسَكَ رِزْقَهُ بَل لَّجُّوا فِي عُتُوٍّ وَنُفُورٍ (ملک/21) يا كيست آن كه به شما روزى دهد اگر  روزى خود را بگیرد؟  بلكه در سركشى و نفرت پافشاری كردند.
روزی هیچ موجودی دست خودش نیست، این الله است که به آنان روزی می‌دهد:
   وَكَأَيِّن مِن دَابَّةٍ لَا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ يَرْزُقُهَا وَإِيَّاكُمْ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ (عنکبوت/60) و چه بسيار ند جاندارانى كه نمی‌توانند روزى خود را حمل کنند (به دست آورند)؛ الله آنها و شما را روزى می‌دهد و او شنواى داناست.
 روزی تعیین شده است؛ پس برای موفقیت در بازرگانی هم باید متوجه الله شده، زیرا این الله است به هرکس که بخواهد بی‌حساب روزی می‌دهد:
  رِجَالٌ لَّا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَن ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاء الزَّكَاةِ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ (نور/37) مردانى كه نه تجارت و نه داد و ستدى آنان را از ياد الله و برپا داشتن نماز و دادن زكات به خود مشغول نمی‌دارد و از آن روزی (قیامت) كه دلها و چشمها در آن زير و رو می‌شوند می‌ترسند.

لِيَجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ مَا عَمِلُوا وَيَزِيدَهُم مِّن فَضْلِهِ وَاللَّهُ يَرْزُقُ مَن يَشَاء بِغَيْرِ حِسَابٍ (نور/38) تا الله بهتر از آنچه می‌کردند به انان پاداش دهد و از بخشش خود بر (روزی) آنان بيفزايد، و الله هر كه را بخواهد بی‌حساب روزى می‌دهد.

  پس برای رسیدن به روزی بی حساب و زیاد و به اصطلاح سرمایه‌دار شدن، باید تقوای الله را پیشه کرد و از او ترسید، دستوری که سد راه پیشرفت جامعه‌ی مسلمان شده است:
....وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا (طلاق/2) وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا (طلاق/3)  .... و کسی که تقوا پیشه کند برای او گشایشی می‌گذارد. و از جايى كه حسابش را نمی‌کند، به او روزى می‌دهد و هر كس بر الله اعتماد كند، او براى وى بس است؛ الله فرمانش را به انجام رساننده است؛ بدون شک براى هر چيزى اندازه‌ای تعیین كرده است.
بنابراین اگر می‌خواهید روزیتان زیاد شود، همیشه به یاد الله باشید و از او به خاطری دارائی‌هایتان شکرگذاری کنید:
   وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِن شَكَرْتُمْ لأَزِيدَنَّكُمْ وَلَئِن كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ (ابراهیم/7) و آن گاه كه پروردگارتان بانگ برآورد اگر سپاسگزارى كنيد، (روزی) شما را زیاد خواهم كرد و اگر ناسپاسى نماييد، بدون شک شکنجه من سخت خواهد بود. 
مسلمین روشنفکر مآب، برای توجیه چنین تناقضی، موضوع تلاش انسان و ارتباط آن را با روزی و به اصطلاح از تو حرکت از خدا برکت را مطرح می‌کنند، در صورتی که هیچ آیه‌ای که چنین ارتباطی را نشان دهد در قرآن نیست، آنان به این آیات اشاره دارند:
وَأَن لَّيْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى (نجم/39) و اينكه براى انسان جز حاصل تلاش او نيست.

این این آیه در مورد این است که گناه و ثواب انسانها برای خودشان است و کسی بار گناه دیگری را تحمل نمی‌کند:

 أَلَّا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى (نجم/38) كه هيچ کس  بار گناه ديگرى را بر نمی‌دارند.

آیه‌ای دیگری که به صورت ناقص می‌آورند، این آیه است:

 فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللّهِ

    در صورتی که محمد از قول الله در این آیه خود را خطاب می‌کند و از اینکه با مسلمین نرمخو بوده و در کارها مخصوصا جهاد با ایشان مشورت می‌کرده، به خود می‌بالد:

 فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللّهِ إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ (آل عمران/159) (ای محمد) پس تو به لطف و رحمت الهى با آنان نرمخو شدى و اگر درشتخوى و سختدل بودى بدون شک از دور تو پراكنده می‌شدند؛ پس از ايشان درگذر و برايشان آمرزش بخواه و با آنان (مسلمین) در كار (جنگ) مشورت كن و هنگامی که تصميم گرفتى بر الله توکل كن، بدون شکالله  توکل كنندگان را دوست دارد.

قرآن می‌گوید "غیر از آنچه که الله برای شما تعیین نموده، چیزی دیگر به شما نخواهد رسید، پس به او توکل کنید":

قُل لَّن يُصِيبَنَا إِلاَّ مَا كَتَبَ اللّهُ لَنَا هُوَ مَوْلاَنَا وَعَلَى اللّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ ( توبه/51) بگو جز آنچه الله براى ما تعیین داشته هرگز (چیز دیگری) به ما نمی‌رسد. او سرپرست ماست، و مؤمنان بايد تنها بر خدا توکا كنند.

  ممکن است در دل هر مسلمانی این امر رخنه کند که چرا الله مرا دچار فلان گرفتاری نموده است، قرآن برای این امر هم توجیهی دارد:

 إِنَّمَا النَّجْوَى مِنَ الشَّيْطَانِ لِيَحْزُنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَلَيْسَ بِضَارِّهِمْ شَيْئًا إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ (مجادله/10) چنان نجوايى  (گفتگوی محرمانه در مورد محمد) صرفاً از (القاات) شيطان است تا كسانى را كه ايمان آورده‌اند دلتنگ گرداند، پس جز به دستور الله هيچ آسيبى به آنها نمی‌رسانند، و مؤمنان بايد بر الله اعتماد كنند.

   پس انسان مسلمان باید همیشه تسلیم قضای اللهی باشد و اگر مایل است الله قضایش را تغییر دهد، با پیشه کردن تقوا، قضائی که تغییر کردنش طبق آیات قرآن و با توجه به نوشته شدن از سوی الله نشدنی است، به او توکل نماید؛ زیرا در بینش اسلامی انسان از خود هیچ اراده‌ای ندارد.